σας κλείνουμε το μ@τι: (Πυρο)τεχνήματα

«Κάθε τέχνη είναι τελείως άχρηστη». Με αυτές τις λέξεις κλείνει ο Όσκαρ Ουάιλντ τον πρόλογο του «Πορτραίτου του Ντόριαν Γκρέυ». Η τέχνη, ακριβώς γι’ αυτή της την μη χρησιμότητα μοιάζει να απουσιάζει απ’ την ζωή μας εντελώς. «Άκου και λίγο ποίηση. Δεν πρόκειται να σου κάνει κακό» λέει ο καθηγητής στο μάθημα της Λογοτεχνίας. Ευτυχώς που δεν βλάπτει κιόλας. Για καλό ούτε λόγος. «Με τα ποιήματα δεν ακονίζεται το μυαλό» λέει άλλος πάλι στα Μαθηματικά. Και ‘μεις που τα ‘χουμε ακούσει πολλές φορές αυτά και τα ‘χουμε χωνέψει, δεν ασχολούμαστε πια με άχρηστα πράγματα, τα μυριζόμαστε αμέσως και τα αποφεύγουμε. Ή μήπως όχι;

«Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα και πως την εμπιστευόταν πάντα - τι τρέλλα!- την ψεύτρα που έλεγε "Αύριο. Έχεις πολύν καιρό."» παραθέτει μια φίλη μου στο Facebook. Άλλοι ανταλλάσσουν στίχους του Πόε, αφήνοντας τους ο ένας στον ηλεκτρονικό τοίχο του άλλου, σαν ένα ιδιότυπο γκράφιτι, σαν τα συνθήματα μιας άυλης πόλης. Φίλοι φίλων χρησιμοποιούν εικόνες του Μοντιλιάνι ή του Πικάσο που ψάρεψαν στο ίντερνετ, στην θέση της προσωπικής τους φωτογραφίας, κάποιοι χωρίς να ξέρουν καν το όνομα του καλλιτέχνη. Επικολλούν ολόκληρα αποσπάσματα από βιβλία, στίχους από τραγούδια που τους φαίνονται ποιητικοί ή τους αγγίζουν, σχολιάζουν με αποφθέγματα και quotes που κάπου τα βρήκαν, είτε αυτά είναι των αδερφών Marx ή του Γούντι Άλλεν. Σε κάποιους τοίχους απόψε παίζει ξανά η Καρέζη αποσπάσματα από το «Μεγάλο μας Τσίρκο», κάποιοι πιάνουν πηγαδάκι κάτω από ένα αναρτημένο τρέιλερ του «Κύματος».

Και αυτό που συμβαίνει ξεπερνά την απλή αναπαραγωγή των έργων μεγάλων καλλιτεχνών, είναι και αυθεντική δημιουργία. Κάθε τρεις και λίγο αναρτάται ακόμη ένα άλμπουμ φωτογραφιών, τραβηγμένων συχνά από κινητό, επεξεργασμένων ύστερα με πρόγραμμα στον υπολογιστή, με «πειραγμένα» τα χρώματα, τον φωτισμό, το κοντραστ, με επικολλημένες λέξεις να τις διασχίζουν διαγωνίως και καθέτως, αλλά μερικές φορές και με μια αρχική παράξενη, ενδιαφέρουσα οπτική γωνία ή θέμα. Φωτογραφίες που μοιάζουν με τέχνη, που είναι όντως τέχνη, που θυμίζουν Άντι Γόρχολ ή μια διαφήμιση που είδα χτες, μα που πάντως ξεχωρίζουν. Μικρά κειμενάκια τις συνοδεύουν, λεζάντες με χιούμορ, με ειρωνεία, με μεράκι. Και συνεχείς ανανεώσεις των «καταστάσεών» μας, μικρές φράσεις, «κελαηδίσματα» (twitter) όπου περιγράφει κανείς χρησιμοποιώντας λίγες λέξεις τι κάνει αυτή τη στιγμή ή πώς νιώθει. Σχόλια επί σχολίων, απαντήσεις που ανταγωνίζονται η μια την άλλη στην εξυπνάδα και στην συντομία, στην περιεκτική και εντυπωσιακή διατύπωση.

Μα τι είναι όλα αυτά; Από πού ξεφύτρωσαν; Είναι δυνατόν να τα φτιάχνουν δεκαεξάρηδες μεταξύ σχολείου και φροντιστηρίου; Και πάνω απ’ όλα γιατί; Αφού είναι τελείως άχρηστα, δεν στολίζουν παρά μονάχα ιστοσελίδες στον υπολογιστή των οποίων την χρησιμότητα πάλι αγνοούμε και μοιάζουν να μην έχουν έναυσμα και λόγο ύπαρξης. Βρίσκονται μέσα σ’ ένα κουτί που άμα βγει από τη πρίζα θα χαθούν μεμιάς. Τις πολλές ώρες που περνούν μπροστά στο πισι τέτοια κάνουν; Όπως φαίνεται, ναι.

Κι αν περίμενε κανείς πως θα περνούσε η γενιά μας μια ολόκληρη ζωή χωρίς την Τέχνη, αν νόμιζε πως βγήκαμε πιο σώφρονες κι απ’ τους γονείς μας και διώξαμε απ’ την καθημερινότητά μας όλα τα ανώφελα, γελάστηκε. Εκεί που αφιερώνουμε μεγάλο μέρος του χρόνου μας, εκεί σκάει και σε ξαφνιάζει η δική μας έκφραση, η δική μας απόπειρα να γίνουμε καλλιτέχνες, εκεί που δεν μας βλέπουν, εκεί που ούτε και ‘μεις βλέπουμε τον εαυτό μας, εκεί που ξεχνιόμαστε και ξελασκάρουμε. «Α, πολιτεία, πολιτεία, αγαπημένη μου, με τους κεραυνούς σου μυστικά αποθηκευμένους στους υπόνομους» λέει ο Ρίτσος στην Ανυπόταχτη Πολιτεία. Και ακόμα κι αν είναι παρερμηνεία, νομίζω πως κι οι δικοί μας κεραυνοί ομορφιάς και έκφρασης και τέχνης είναι μυστικά αποθηκευμένοι και κάποτε σκάνε, ανώφελα ίσως, χωρίς κάποιον να στοχεύουν, και φωτίζουν τους ουρανούς μας.

Ιωάννα Μπαρτσίδη

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι της συμμαθήτριάς μου
Ραφαέλλας Τρούπκου

ΕΔΩ