Βγαίνοντας από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης ανοίγουμε με μια φίλη την συζήτηση για την μουσική. Εκείνη μαθήτρια του Μουσικού Λυκείου και εγώ του ωδείου, έχουμε προφανώς, διαφορετικές προσεγγίσεις. Η παιδεία που παίρνουν αυτή και οι συμμαθητές της είναι λίγο ως πολύ αυτή ενός «πολυμουσικού», ενός ανθρώπου της σκηνής, που μπορεί να έχει βασικές γνώσεις σε πολλούς τομείς και να αποκτά καθημερινά νέες εμπειρίες. Αντιθέτως, το δικό μας ωδείο φημίζεται για την πειθαρχεία που επιβάλλει στους σπουδαστές του και την αυστηρότητα που το διακρίνει σαν θεσμό. Ποιος από τους δύο «τρόπους», όμως, είναι ο σωστός; Και τι σημαίνει ο καθένας τους;
«Μελετάω την τεχνική μέχρι του σημείου που κάνει το κομμάτι να ακούγεται καλύτερα» λέει μια άλλη φίλη που υποστηρίζει ότι στην κλασσική μουσική επικεντρωνόμαστε στο λάθος και ξεχνάμε το συναίσθημα. «Εγώ δεν είμαι κατά της κλασσικής μουσικής, είμαι κατά του τρόπου με τον οποίο διδάσκεται.» λέει η ίδια φίλη μου. «Ένα μικρό παιδί που χτυπάει με όλη τη δύναμή του μια κιθάρα και ξεφαντώνει είναι γεμάτο αίσθημα. Όταν το πάρεις και το βάλεις να μετρήσει και να βάλει τα σωστά δάχτυλα το ξεχνάει αυτό. Ο τρόπος αυτός σε περιορίζει, δεν είσαι ποτέ εντελώς ελεύθερος.» λέει. Πολλές φορές η εμμονή στους κανόνες χάνει τον αρχικό σκοπό της, και επιβάλλεται στους μαθητές ευνουχίζοντάς τους κατά κάποιο τρόπο εκφραστικά. «Όμως το συναίσθημα πρέπει να ελέγχεται. Η μουσική δεν είναι εκτόνωση» λέει μια γνωστή με αντίθετη άποψη.
«Στην τέχνη δεν υπάρχει το ‘πρέπει’» παρατηρεί η άλλη φίλη μου. Για μένα αναμφίβολα υπάρχει. Είναι ακριβώς οι κανόνες που παίρνουν την έμφυτη τάση του ανθρώπου να δημιουργήσει κάτι και το οδηγούν να γίνει τέχνη. Αυτή η διαδικασία σε υποχρεώνει να κάνεις μια πνευματική αναζήτηση ώστε να οδηγήσεις το υπάρχον συναίσθημα μέσα στο έργο. Μέσα από την πειθαρχία και το πέρασμα του χρόνου διδάσκεσαι, αποκτάς αυτογνωσία. Καταλαβαίνεις πως μπορεί να υπάρξει ένα συναίσθημα που θα έχει προκύψει από την κούραση, την επανάληψη, την πειθαρχία, ένα συναίσθημα που θα εισχωρήσει με το χρόνο στο κομμάτι και θα περιέχει όλες τις ώρες που δούλεψε κανείς σ’ αυτό.
«Στην κλασσική μουσική μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε την κάθε νότα», λέω σε μια φίλη, «και οδηγούμε το συναίσθημα απ’ τα βιώματά μας μέσα σε αυτήν». «Είπες ένα λάθος ρήμα», μου απαντάει. «Το ‘‘σκεφτόμαστε’’. Γιατί το συναίσθημα είναι πέρα από τη λογική». Είναι όμως έτσι; Βρίσκω στα λόγια της μια αντίφαση. Λέει πως η «αυστηρή» κλασσική μουσική περιορίζει την ελευθερία του ατόμου. Υπάρχει όμως μεγαλύτερη ελευθερία από την σκέψη;
«Η απολύτως απεριόριστη χώρα κάθε καλλιτέχνη είναι ο εαυτός του.» έγραψε ο e.e.cummings. Ο άνθρωπος καυχιέται για την ελεύθερή του βούληση. Είναι όμως πραγματικά ελεύθερος όταν υποτάσσεται στον εαυτό του, δηλαδή όταν πειθαρχεί. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να προσεγγίσει την πνευματικότητα. Ο Λεωνίδας Καβάκος είπε πριν λίγο καιρό, στα παρασκήνια, ύστερα από μια συναυλία του στην Θεσσαλονίκη, ότι οι νέοι μαθητές πρέπει να μελετούν το κάθε έργο στο ιστορικό περιβάλλον στο οποίο γράφτηκε και να βρίσκουν τι σημαίνει για τους ίδιους. «Τι αναζητάτε, κύριε, μέσα στη μουσική;» λέει ο Ζαν-Πιερ Μαρίλ στον Ζεράρ Ντεπαρντιέ στην ταινία Όλα τα πρωινά του κόσμου. Εμείς ζητάμε απ’ αυτήν να πούμε όσα δεν λέγονται με λόγια, όσα είναι τώρα πιο επιτακτικά από οποιαδήποτε άλλη ηλικία. Ζητάμε να μας βοηθήσει να αγγίξουμε πράγματα που υπάρχουν μέσα μας και δεν μπορούμε να τα καταλάβουμε.
Ιωάννα Μπαρτσίδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου